Zadania inspekcji

Inspekcja Weterynaryjna została powołana w celu realizacji zadań administracji publicznej z zakresu weterynarii. Zadania te określone zostały w art. 3 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej (Dz. U. Dz. U. 2007 r. Nr 121 poz. 842) i obejmują ochronę zdrowia zwierząt oraz weterynaryjną ochronę zdrowia publicznego, a w szczególności:

1) zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt, w tym chorób odzwierzęcych;

2) badania kontrolne zakażeń zwierząt;

3) monitorowanie chorób odzwierzęcych i odzwierzęcych czynników chorobotwórczych oraz związanej z nimi oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe u zwierząt, w produktach pochodzenia zwierzęcego i paszach;

4) badanie zwierząt rzeźnych oraz produktów pochodzenia zwierzęcego;

5) przeprowadzanie:
a) weterynaryjnej kontroli granicznej,
b) kontroli weterynaryjnej w handlu i wywozie zwierząt oraz produktów w rozumieniu przepisów o kontroli weterynaryjnej w handlu;
6) sprawowanie nadzoru nad:
a) bezpieczeństwem produktów pochodzenia zwierzęcego, w tym nad wymaganiami weterynaryjnymi przy ich produkcji, umieszczaniu na rynku oraz sprzedaży bezpośredniej,
b) wprowadzaniem na rynek zwierząt i ubocznych produktów pochodzenia zwierzęcego,
c) wytwarzaniem, obrotem i stosowaniem pasz, dodatków stosowanych w żywieniu zwierząt, organizmów genetycznie zmodyfikowanych przeznaczonych do użytku paszowego i pasz genetycznie zmodyfikowanych oraz nad transgranicznym przemieszczaniem organizmów genetycznie zmodyfikowanych przeznaczonych do użytku paszowego,
d) zdrowiem zwierząt przeznaczonych do rozrodu oraz jakością zdrowotną materiału biologicznego i jaj wylęgowych drobiu,
e) obrotem i ilością stosowanych produktów leczniczych weterynaryjnych,
f) wytwarzaniem i stosowaniem pasz leczniczych,
g) przestrzeganiem przepisów o ochronie zwierząt,
h) przestrzeganiem zasad identyfikacji i rejestracji zwierząt oraz przemieszczaniem zwierząt,
i) przestrzeganiem wymagań weterynaryjnych w gospodarstwach utrzymujących zwierzęta gospodarskie,
j) utrzymywaniem, hodowlą, prowadzeniem ewidencji zwierząt doświadczalnych w jednostkach doświadczalnych, hodowlanych i u dostawców;
7) prowadzenie monitorowania substancji niedozwolonych, pozostałości chemicznych, biologicznych, produktów leczniczych i skażeń promieniotwórczych u zwierząt, w ich wydzielinach i wydalinach, w tkankach lub narządach zwierząt, w produktach pochodzenia zwierzęcego, w wodzie przeznaczonej do pojenia zwierząt oraz środkach żywienia zwierząt;

8) prowadzenie wymiany informacji w ramach systemów wymiany informacji, o których mowa w przepisach Unii Europejskiej;

9) przyjmowanie informacji o niebezpiecznych produktach żywnościowych oraz paszach od organów Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, w zakresie kompetencji tych inspekcji, oraz od organów Inspekcji Handlowej o niebezpiecznych produktach żywnościowych pochodzenia zwierzęcego oraz ocena ryzyka i stopnia zagrożenia spowodowanego niebezpiecznym produktem żywnościowym lub paszą, a następnie przekazywanie tych informacji do kierującego siecią systemu RASFF, o którym mowa w art. 85 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia.

Na podstawie przepisu szczególnego niektóre zdania z zakresu weterynarii mogą być wykonywane również przez organy administracji publicznej znajdujące się poza strukturą Inspekcji Weterynaryjnej (np. przez organy celne).

Organami Inspekcji Weterynaryjnej są: Główny, wojewódzki, powiatowy i graniczny lekarz weterynarii.

Całość zadań z zakresu weterynaryjnej ochrony zdrowia publicznego przewidzianych przez odpowiednie przepisy prawa administracyjnego realizowana jest w ramach określonych struktur administrujących.

Naczelnym organem administracji rządowej, właściwym w dziedzinie weterynarii, jest Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Kompetencje ministra właściwego do spraw rolnictwa w tym zakresie wynikają z art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej i obejmują, między innymi, sprawy ochrony zdrowia zwierząt oraz weterynaryjnej ochrony zdrowia publicznego. Zadania z zakresu weterynarii Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi realizuje przy pomocy podległej mu Inspekcji Weterynaryjnej.

Stosownie do art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej, Inspekcja realizuje zadania z zakresu ochrony zdrowia zwierząt oraz bezpieczeństwa produktów pochodzenia zwierzęcego w celu zapewnienia ochrony zdrowia publicznego.

Organami Inspekcji Weterynaryjnej są: Główny, wojewódzki, powiatowy i graniczny lekarz weterynarii. Na czele Inspekcji stoi Główny Lekarz Weterynarii, mający status centralnego organu administracji rządowej. Głównego Lekarza Weterynarii powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów, przy czym powołanie następuje na wniosek Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Główny Lekarz Weterynarii kieruje Inspekcją Weterynaryjną przy pomocy dwóch zastępców oraz Głównego Inspektoratu Weterynarii.

Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej dokonała zmiany w zakresie organizacji terenowych organów służby weterynaryjnej przewidując różne usytuowanie tych organów w hierarchii zespolonych i niezespolonych organów terenowej administracji rządowej w województwie.

Wojewódzki lekarz weterynarii, zgodnie z zasadami ustalonymi w wyniku reformy administracji publicznej, dokonanej w latach 1998-99, jest organem wojewódzkiej administracji zespolonej. Wykonuje on zadania i kompetencje określone w przepisach prawa weterynaryjnego w imieniu własnym, ale pod zwierzchnictwem wojewody. Podporządkowanie wojewódzkiego lekarza weterynarii wojewodzie, wynika z art. 7 pkt 2 ustawy o administracji rządowej w województwie. Zakres tego zwierzchnictwa został jednak znacznie ograniczony w porównaniu do kompetencji wojewody przysługujących mu w przypadku kierowników innych zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich. Ograniczenie takie wynika przede wszystkim z przepisu art. 8 ust. 1 ustawy o Inspekcji Weterynaryjnej. Stosownie do tego artykułu, wojewódzki lekarz weterynarii podlega bezpośrednio Głównemu Lekarzowi Weterynarii w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa sanitarno-epizootycznego na obszarze swojej właściwości (tj. w zakresie realizacji zadań merytorycznych). W praktyce, rozwiązanie takie oznacza przesunięcie kompetencji kontrolnych w zakresie wykonywania przez terenowe organy Inspekcji Weterynaryjnej zadań wynikających z przepisów prawa weterynaryjnego, ustaleń Rady Ministrów oraz odpowiednich zarządzeń i poleceń Prezesa Rady Ministrów wydanych w tym względzie, z wojewody na specjalistyczny, centralny organ administracji państwowej, działający w dziedzinie weterynarii, tj. Głównego Lekarza Weterynarii.

Na szczeblu powiatu właściwym organem do wykonywania zadań Inspekcji Weterynaryjnej jest powiatowy lekarz weterynarii, jako organ administracji niezespolonej, podległy wojewódzkiemu lekarzowi weterynarii.

Własne kompetencje w zakresie weterynaryjnej ochrony zdrowia publicznego posiada także graniczny lekarz weterynarii, który z dniem 1 maja 2004 r. stał się organem wojewódzkiej administracji niezespolonej, podległym bezpośrednio centralnemu organowi administracji rządowej jakim jest Główny Lekarz Weterynarii.

Terenowe organy Inspekcji Weterynaryjnej wykonują swoje zadania odpowiednio przy pomocy wojewódzkiego, powiatowego i granicznego inspektoratu weterynarii. Szczegółową organizację terenowych urzędów Inspekcji Weterynaryjnej określa zarządzenie Nr 11 Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 kwietnia 2004 r. w sprawie organizacji wojewódzkich, powiatowych i granicznych inspektoratów weterynarii (Dz. Urz. MRiRW Nr 11, poz. 12).

Wojewódzkim, powiatowym i granicznym lekarzem weterynarii oraz ich zastępcą może być osoba, która:
1) jest lekarzem weterynarii posiadającym prawo wykonywania zawodu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
2) posiada:
a) 5-letni staż pracy w administracji publicznej w zakresie realizacji zadań związanych z weterynarią - w przypadku wojewódzkiego lekarza weterynarii i jego zastępcy,
b) 3-letni staż pracy w administracji publicznej w zakresie realizacji zadań związanych z weterynarią - w przypadku powiatowego i granicznego lekarza weterynarii i ich zastępców,
c) tytuł specjalisty z epizootiologii i administracji weterynaryjnej lub higieny zwierząt rzeźnych i żywności pochodzenia zwierzęcego.

Pracownicy Głównego Inspektoratu Weterynarii oraz wojewódzkich, powiatowych i granicznych inspektoratów weterynarii, jak również osoby pełniące funkcje wojewódzkich, powiatowych i granicznych lekarzy weterynarii oraz ich zastępców, zgodnie z postanowieniami ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz. U. z 2008 r. Nr 227, poz. 1505), wchodzą w skład korpusu służby cywilnej.

Celem funkcjonowania służby cywilnej, stosownie do art. 153 Konstytucji RP, jest zapewnienie bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zadań państwa przez kadry urzędnicze, pracujące w administracji publicznej na stałe.

W myśl postanowień art. 15 ustawy o Inspekcji Weterynaryjnej organem pierwszej instancji właściwym, w sprawach związanych z wykonywaniem zadań i kompetencji Inspekcji Weterynaryjnej jest powiatowy lekarz weterynarii, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. W zakresie właściwości instancyjnej organów Inspekcji Weterynaryjnej, przez którą rozumiemy właściwość organu do weryfikacji decyzji wydanej przez organ administracyjny niższej instancji, organem wyższego stopnia w stosunku do powiatowego jest wojewódzki lekarz weterynarii, w stosunku zaś do wojewódzkiego lekarza weterynarii i granicznego lekarza weterynarii – Główny Lekarz Weterynarii.

Dodatkowo ustawa przewiduje, w przypadkach uzasadnionych szczególną wagą lub zawiłością sprawy, możliwość podejmowania przez organ wyższej instancji wszelkich czynności należących do zakresu działania organu niższego stopnia. W takim przypadku organ wyższego stopnia staje się organem pierwszej instancji.

Przepisy ustawy o Inspekcji Weterynaryjnej przewidują możliwość powierzenia określonych czynności z zakresu kompetencji organów Inspekcji Weterynaryjnej osobom nie będącym jej pracownikami. Oznacza to, że dopuszczają one, iż pewne zadania Inspekcji Weterynaryjnej mogą bya realizowane nie przez organy administracji publicznej, znajdujące się w strukturze organizacyjnej państwa lub samorządu terytorialnego, lecz przez odpowiednio umocowany podmiot prywatny realizujący funkcje z zakresu administracji publicznej.

Możliwość taką przewiduje art. 16 i 18 ustawy o Inspekcji Weterynaryjnej. Stosownie do art. 16 ust. 1 ustawy powiatowy lekarz weterynarii może wyznaczyć na czas określony lekarzy weterynarii niebędących pracownikami Inspekcji do prowadzenia określonych czynności z zakresu jej zadań. Czynności te mogą w szczególności polegać na wykonywaniu:
a) ochronnych szczepień i badań rozpoznawczych,
b) nadzoru nad miejscami gromadzenia, skupu lub sprzedaży zwierząt, targowiskami oraz wystawami, pokazami lub konkursami zwierząt,
c) badania zwierząt umieszczanych na rynku, przeznaczonych do wywozu oraz wystawiania świadectw zdrowia,
d) nadzoru nad ubojem zwierząt rzeźnych, w tym badania przedubojowego i poubojowego, oceny mięsa i nadzoru nad przestrzeganiem przepisów o ochronie zwierząt w trakcie uboju,
e) nadzoru nad rozbiorem, przetwórstwem lub przechowywaniem mięsa i wystawiania wymaganych świadectw zdrowia,
f) nadzoru nad przetwórstwem i przechowywaniem jaj konsumpcyjnych i produktów jajecznych,
g) pobierania próbek do badań.
Ustawa dopuszcza również wyznaczenie osób nie posiadających tytułu lekarza weterynarii do wykonywania niektórych czynności o charakterze pomocniczym.

Ze szczególnym rodzajem wyznaczenia mamy do czynienia w art. 18 ustawy. Na podstawie tego artykułu organ Inspekcji, w przypadku stwierdzenia zagrożenia epizootycznego, zagrożenia bezpieczeństwa produktów pochodzenia zwierzęcego lub gdy jest to niezbędne ze względu na ochronę zdrowia publicznego albo dla zabezpieczenia gospodarki narodowej przed poważnymi stratami, może nakazać lekarzowi weterynarii wykonywanie czynności prowadzących do likwidacji zagrożenia.

Wyznaczenia dokonuje się w drodze wydania decyzji administracyjnej. W decyzji tej organ Inspekcji Weterynaryjnej powinien określić rodzaj i zakres wyznaczonych czynności. W celu możliwości wykonywania czynności wyznaczonych, o których mowa w art. 16 ust. 1 ustawy, niezbędne jest także zawarcie umowy pomiędzy organem Inspekcji Weterynaryjnej a osobą wyznaczoną. Umowa ta powinna określić w szczególności sposób, zakres i miejsce wykonywania czynności, wysokość wynagrodzenia za ich wykonanie oraz termin płatności.

Wyznaczonemu lekarzowi weterynarii przysługuje, na równi z lekarzami weterynarii zatrudnionymi w Inspekcji, status urzędowego lekarza weterynarii. Oznacza to, iż w zakresie wykonywania zadań zleconych podlega on szczególnej ochronie prawnej, przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych. Ochronie takiej podlegają również osoby wyznaczone do wykonywania czynności pomocniczych.

Nadzór nad działalnością Inspekcji Weterynaryjnej sprawuje Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, który jest naczelnym organem administracji rządowej, właściwym w dziedzinie weterynarii. Kompetencje ministra właściwego do spraw rolnictwa w tym zakresie wynikają z art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (Dz. U. z 2007r. Nr 65, poz. 437).